از جمله واجبات الهي بر بندگان دادن خمس است كه خداوند متعال ـ جل جلاله ـ آن را براي حضرت رسولص و اولاد آن بزرگوار قرار داده در عوض زكات را بر ايشان حرام كرده و به سبب اين اختصاص آن بزرگواران را گرامي داشته و هر كسي يك درهم يا كمتر از آن را منع كند و به صاحبانش نرساند از ظالمين به آنها محسوب و در زمرة غاصبين حقوق آل محمد ص مندرج و محشور خواهد بود و كسي كه وجوب آن را انكار كند و ندادن آن را حلال شمرد از رتبه اسلام خارج و چون انكار ضروري دين نموده كافر است.



از ابوبصير منقول است كه گفت: به حضرت امام محمد باقر ع عرض كردم كه آسانترين چيزي كه بنده را مستحق دخول در آتش جهنم كند چيست؟ فرمود: كسي كه درهمي از مال يتيم بخورد و يتيم ما مي باشيم. و از حضرت صادقع منقول است كه بدرستي كه خداوندي كه به جز او خدايي نيست چون بر ما صدقه را حرام كرده خمس را براي ما فرو فرستاد پس صدقه بر ما حرام و خمس براي ما فريضه است و گرامي داشتن ما حلال است. قرآن كريم نيز كه به عنوان بزرگترين سند زنده الهي در بين بشر به امانت گذاشته شده است و به عنوان يكي از ادله چهارگانه اي است كه هر مجتهدي آن را سرسلسله ادله استنباط حكم شرعي خود به حساب مي آورد، مسأله خمس را واجب دانسته است در سوره انفال آيه 41 مي خوانيم: بدانيد آنچه را بدست مي آوريد خمس آن مال خدا و رسول و خويشان او و يتيمان و فقيران و درراه ماندگان است اگر به خدا ايمان داريد...



با توجه به اين آيه خمس به 6 سهم تقسيم مي شود، سه سهم آن (سهم خدا، سهم پيامبر و ذوي القربي(خويشان)) از آن امام زمان ع است كه در اين زمان بايد به مجتهد جامع الشرايط يا مصرفي كه او اجازه دهد برسانند. و سه سهم ديگر كه به آن سهم سادات مي گويند بايد با اجازه مجتهد جامع الشرايط به سيد فقير يا سيد يتيم يا سيدي كه در سفرمانده باشد داده شود. (2)



سؤال كرده ايد چرا خمس مي دهيم؟ آيا خمس مزد رسالت پيامبر است؟ آيا پرداخت خمس موجب تقويت امتياز طبقاتي نيست؟ و سوالهاي ديگر در اين مورد ...



در جواب بايد گفت: اگر خمس مزد رسالت است كه به سادات داده مي شود بايد به همه سادات و ذراري پيغمبر داده شود و حال آن كه چنين نيستفقط به فقراي سادات داده مي شود و همان فقرا هم اگر از احتياجات آنان زيادتر باشد بايد مازاد آن را به بيت المال مسلمانان تحويل دهند كه در راه مصالح عمومي مصرف گردد، همچنان كه اگر احتياجات فقراي سادات از ميزان خمس زيادتر باشد بايد از بيت المال كمبود آن را تأمين كرد.



و اما از جهت امتياز طبقاتي بايد گفت هيچ گونه امتيازي وجود ندارد؛ زيرا فقراي غير سيد از زكات استفاده ميكنند و فقراي سيد از خمس، يعني بانك هاي پرداخت كننده دوتا است و در اين زمينه حتي به فقراي سادات سختگيري هم شده است كه به فقراي غير سيد مي توان بيشتر از مخارج يك سال هم داد بلكه مي توان آن ها را غني كرد ولي به فقراي سيد بيش از خرج يك سال داده نمي شود و اگر داده شود خود آنها موظفند برگردانند و شايد اين سخت گيري براي اين باشد كه بعضي گمان نكنند قانون اسلام طرفداري از سادات را كرده است. تنها چيزي كه هست براي آن كه فرزندان پيغمبر خدا از يك نوع احترام معنوي برخوردار باشند نيازمنديهاي آنان فقط بانكش جدا شده است.



بديهي است كه اين احترام معنوي يك نوع احترام نسبت به شخص پيامبر اكرم ص است. (3)



در مورد پرداخت زكات نيز عرض مي كنيم: با توجه به اينكه اسلام به صورت يك مكتب صرفاً اخلاقي و يا فلسفي و اعتقادي ظهور نكرد، بلكه به عنوان يك آيين جامع كه تمام نيازمنديهاي مادي و معنوي در آن پيش بيني شده پا به عرصه ظهور گذاشت و نيز با توجه به اين كه اسلام توجه خاصي به حمايت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتي دارد روشن مي شود كه نقش بيت المال و زكات كه يكي از منابع درآمد بيت المال است از مهم ترين نقشها است.



و نيز براي حفظ موجوديت خود در برابر هجوم دشمن، نياز به سربازان مجاهدي دارد كه هزينه آنها از طرف حكومت پرداخته ميشود. همچنين كارمندان حكومت اسلامي، دادرسان و قضات و نيز وسايل تبليغاتي و مراكز ديني هر كدام نيازمند به صرف هزينه اي است كه بدون يك پشتوانه مالي منظم و مطمئن سامان نمي پذيرد. به همين دليل در اسلام مسأله زكات كه در حقيقت يك نوع ماليات بردرآمد و توليد و ماليات بر ثروت راكد محسوب ميشود از اهميت خاصي برخوردار است تا آن جا كه در رديف مهم ترين عبادات قرار گرفته و در بسياري از موارد همراه با نماز ذكر شده و حتي شرط قبولي نماز شمرده شده است.





جالب توجه اينكه از روايات استفاده مي شود كه حدود و مقدار زكات آن چنان دقيقاً در اسلام تعيين شده است كه اگر همه مسلمانان زكات اموال خويش را به طور صحيح و كامل بپردازند هيچ فردي فقير و محروم در سرتاسر كشور اسلامي باقي نخواهد ماند.



در حديثي از امام صادق ع مي خوانيم: اگر همه مردم زكات اموال خود را بپردازند مسلماني فقير و نيازمند باقي نخواهد ماند و مردم، فقير و محتاج و گرسنه و برهنه نمي شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان. (4)



اميدواريم كه خداوند تبارك و تعالي همه ما را از برپاكنندگان احكام و حدود خود در جامعه قرار دهد انشاءا....























منابع و مآخذ :



1. النضيد في شرح روضة الشهيد، شيخ حسن قاروبي، ج5، ص239



2. روش محاسبه خمس، علي اصغر ظهيري، ص12 و 54 و 55



3. كشف الاسرار، ص 259/ فلسفه اسرار احكام، محمد وحيدي، ص272



وسايل الشيعه، ج6، ص20، باب 4، ج9/ فلسفه اسرار احكام محمد وحيدي، ص276 و 277